Καταρράκτης
Καταρράκτης ονομάζεται κάθε θόλωση του φυσικού φακού του οφθαλμού που έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της ποιότητας όρασης. Η ποσότητα και κατανομή της θόλωσης αυτής μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την αιτιολογία ενός καταρράκτη, και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην επηρεάζει σημαντικά την όραση.
Ανατομία και φυσιολογία του φακού
Ο φυσικός φακός του ματιού εντοπίζεται ακριβώς πίσω από την ίριδα (το χρωματιστό διάφραγμα που δίνει το χρώμα ενός ματιού), και έχει τον ρολό της μεταβαλλόμενης εστίασης. Συγκεκριμένα, οι φωτεινές ακτίνες περνώντας πρώτα από τον κερατοειδή, εστιάζονται κατά 70% ενώ το υπόλοιπο 30% επιτυγχάνεται από τον φακό, που λόγο κατασκευής παρουσιάζει μια ενδογενή ελαστικότητα σχήματος.
Ο φακός του οφθαλμού στηρίζεται στην περιφέρεια του από ένα σύστημα άκαμπτων ινών οι οποίες προσκολλώνται σε έναν δακτυλιοειδή μυ που ονομάζεται ακτινωτό σώμα.
Σχήμα 1: Ανατομία και εντόπιση του φακού
Κατά την προσπάθεια κοντινής εστίασης, σύσπαση του ακτινωτού αυτού μυ έχει σαν αποτέλεσμα μείωση της διαμέτρου του και χαλάρωση της τάσης των ινών στήριξης του φακού. Τέλος, λόγο της ενδογενούς τάσης του φακού να γίνεται πιο σφαιρικός όσο η τάση των ινών στήριξης του ελαττώνεται, αυξάνει την καμπυλότητα του και συνεπώς την διαθλαστική του ικανότητα, ώστε να φέρει το είδωλο ενός κοντινού αντικείμενου ακριβώς στον αμφιβληστροειδή για να γίνει ευκρινές.
Η παραπάνω διαδικασία ονομάζεται προσαρμογή, και είναι τόσο περισσότερο αποτελεσματική όσο ελαστικότερος είναι ο φακός, γεγονός που είναι αντιστρόφως ανάλογο της ηλικίας ενός ατόμου.
Σε μικροσκοπικό επίπεδο ο φακός αποτελείται από μια ελαστική κάψα που περιέχει έναν δια βίου αναγεννώμενο πληθυσμό κύτταρων. Λόγο της κλειστής του κατασκευής, τα παλαιοτέρα κύτταρα παραμένουν μέσα στην κάψα αυτή, σχηματίζοντας διαδοχικά στρώματα όμοια με αυτά ενός κρεμμυδιού με την πάροδο της ηλικίας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την σταδιακή απώλεια της ελαστικότητας ενός φακού που γίνεται αισθητή μετά τα 40, και σε δεύτερο χρόνο (σε συνδυασμό και με κυτταρική γήρανση) την προοδευτική του θόλωση (καταρράκτη), που αρχίζει να εμφανίζεται μετά τα 50 και συνήθως φτάνει στο σημείο να μειώσει την ποιότητα της όρασης 5 – 10 χρόνια μετά.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι ενώ η εμφάνιση της πρεσβυωπίας γίνεται σε όλα τα άτομα άνω των 40, η θόλωση ενός φακού και η ταχύτητα εξέλιξης ενός καταρράκτη μπορεί να διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο.
Άλλοι παράγοντες δημιουργίας καταρράκτη είναι:
Σχήμα 2: Παράδειγμα αλλοίωσης όρασης από καταρράκτη
Συμπτώματα Καταρράκτη
Συνήθως η ανάπτυξη ενός καταρράκτη είναι πολύ αργή και σταδιακή, ώστε ο ασθενής να μην διαπιστώνει σημαντικές διαφορές της όρασης του ποιοτικά η ποσοτικά. Το πρόβλημα αρχίζει να γίνεται αισθητό υπό ορισμένες συνθήκες όπως οδήγηση το βράδυ, όπου τα φωτά των απέναντι αυτοκίνητων εμφανίζονται περισσότερο ενοχλητικά (διαχέονται καλύπτοντας μεγάλο μέρος του οπτικού πεδίου) και κάνουν την οδήγηση δύσκολη η και επικίνδυνη.
Παρόμοια μείωση της διακριτικής ικανότητας ενός ματιού με καταρράκτη μπορεί να γίνει αισθητή σε συνθήκες έντονης ηλιοφάνειας. Επιπλέον, σταδιακά η ζωηρότητα των παρατηρούμενων χρωμάτων μειώνεται, ενώ και η όραση υπό συνθήκες χαμηλού φωτισμού γίνεται δυσκολότερη.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι ένας φακός με αρχόμενο καταρράκτη μπορεί να δώσει την δυνατότητα σε έναν πρεσβύωπα να διαβάζει κοντά, μειώνοντας όμως ταυτόχρονα την μακρινή του όραση. Το πλεονέκτημα αυτό όμως είναι παροδικό, αφού με την πρόοδο του καταρράκτη, τόσο η μακρινή όσο και η κοντινή όραση αλλοιώνονται.
Διάγνωση και θεραπεία
Η θόλωση του φακού μπορεί εύκολα να παρατηρηθεί και η σοβαρότητα της να εκτιμηθεί κατά την διάρκεια μιας Οφθαλμολογικής εξέτασης.
Η θεραπεία του καταρράκτη είναι χειρουργική, εφ όσον τα συμπτώματα που δημιουργεί δυσκολεύουν η προβληματίζουν έναν ασθενή.
Συνήθως το χειρουργείο μπορεί να αναβληθεί στα αρχικά σταδία ενός καταρράκτη, τροποποιώντας μόνο την συνταγή γυαλιών που χρειάζεται ο ασθενής για την επίτευξη ικανοποιητικής για τον ίδιο όρασης.
Φυσικά η ένδειξη για χειρουργείο εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ασθενούς. Για παράδειγμα ένας επαγγελματίας οδηγός μπορεί να χρειαστεί θεραπεία πολύ ενωρίτερα από έναν συνταξιούχο αγρότη κτλ
Επίσης, αντικατάσταση ενός φυσικού φακού σε ερημότερο στάδιο καταρράκτη μπορεί να επιλεγεί ως η καταλληλότερη τεχνική διόρθωσης διαθλαστικών ανωμαλιών (μυωπίας, υπερμετρωπίας η αστιγματισμού) σε πρεσβύωπες αντί σμίλευσης του κερατοειδούς με LASER λόγο της μονιμότητας του αποτελέσματος και της καλύτερης ποιότητας όρασης που επιτυγχάνεται με την αντικατάσταση του φυσικού φακού.
Αν για κληρονομικούς η άλλους λογούς σημαντική θόλωση του φακού εμφανίσει σε βρεφική η πρώιμη παιδική ηλικία (πρώτα 6 έτη ζωής), πρέπει να θεραπεύεται χωρίς καθυστέρηση, καθώς η ανάπτυξη φυσιολογικής όρασης επηρεάζεται αρνητικά. Αφαίρεση του καταρράκτη σε μεταγενέστερο στάδιο, ενδέχεται να μην αποκαταστήσει ποτέ φυσιολογική όραση.
Τι περιλαμβάνει μια εγχείρηση καταρράκτη
Σε μια επέμβαση καταρράκτη, ο θολωμένος φακός αφαιρείται δια μέσου μιας μικρής τομής με την βοήθεια υπερήχων, διατηρώντας την ινώδη λεπτή κάψα που τον περιβάλλει, η όποια χρησιμοποιείται για την στήριξη ενός μονίμου τεχνητού φακού.
Η αντικατάσταση του καταρράκτη από έναν ενδοφακό παρέχει άριστη όραση και φυσιολογική εμφάνιση του ματιού.
Σχήμα 3: Χειρουργική αφαίρεση καταρράκτη
Η επέμβαση γίνεται συνήθως υπό τοπική αναισθησία και ο ασθενής εξέρχεται από την κλινική την ιδία μέρα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν χρειάζονται ράμματα και η τομή είναι αρκετά σταθερή για ανάκτηση φυσιολογικής δραστηριότητας από τον ασθενή μετά από μια εβδομάδα.
Μετεγχειρητικά, χρησιμοποιούνται φάρμακα με την μορφή οφθαλμικών σταγόνων και ο ασθενής ελέγχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα προκειμένου να εξασφαλίσει ομαλή επούλωση.
Μετά την επέμβαση θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσω γυαλιά
Βάση των ανατομικών χαρακτηριστικών ενός οφθαλμού, ο χειρούργος υπολογίζει την κατάλληλη ισχύ του ενδοφακού που χρειάζεται για την υποκατάσταση του φυσικού φακού. Οι υπολογισμοί αυτοί είναι πολύ ακριβείς αλλά συχνά υπάρχει ένα μικρό υπολειπόμενο διαθλαστικό σφάλμα μετεγχειρητικά, που ενδέχεται να καταστήσει αναγκαία την χρήση γυαλιών για να επιτευχτεί βέλτιστη όραση.
Επίσης, ανάλογα με το είδος ενδοτικού που θα χρησιμοποιηθεί, ενδέχεται να γίνει αναγκαία χρήση κοντινής συνταγής γυαλιών.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι μιας επέμβασης καταρράκτη
Η επέμβαση όταν γίνεται από έμπειρο χειρουργό είναι πολύ ασφαλής και αποτελεσματική. Σε περισσότερες από 95% των περιπτώσεων η επέμβαση και μετεγχειρητική πορεία εξελίσσονται ομαλά. Όμως επιπλοκές μπορεί να υπάρξουν τόσο κατά την διάρκεια όσο και μετά το χειρουργείο. Η σοβαρότητα τους συνήθως είναι μικρή, που δεν επηρεάζει το καλό τελικό αποτέλεσμα αλλά σπάνια μπορεί να έχουν σαν αποτέλεσμα ακόμα και μείωση όρασης.
Τέλος, σε πολλές περιπτώσεις, κυρίως σε νεότερους ασθενείς, που υποβάλλονται σε εγχείριση καταρράκτη, συμβαίνει θόλωση της κάψας του φακού που μπορεί εύκολα να θεραπεύει με άνοιγμα μιας κεντρικής οπής σε αυτήν μέσω LASER, χωρίς τομή, στο ιατρείο με αποκατάσταση καθαρής όρασης.
Συμπέρασμα
Ο καταρράκτης είναι μια συχνή αίτια μείωσης όρασης που εμφανίζεται κυρίως σε ηλικιωμένους. Θεραπεύεται χειρουργικά με αποκατάσταση φυσιολογικής όρασης στην πλειονότητα των περιπτώσεων.
Ο Οφθαλμίατρος αφού σας εξετάσει μπορεί να σας ενημερώσει αν ο καταρράκτης είναι η αίτια μείωσης της όρασης σας και αν είστε κάλος υποψήφιος για επέμβαση αφαίρεσης του.