Ηλικιακή εκφύλιση του αμφιβληστροειδούς
Τι είναι η ηλικιακή εκφύλιση
H ηλικιακή εκφύλιση του αμφ/δους είναι η σταδιακή έκπτωση της λειτουργίας της περιοχής που χρησιμεύει για την κεντρική όραση κάθε ματιού και ονομάζεται ωχρά κηλίδα. Η ωχρά είναι η περιοχή με την μέγιστη περιεκτικότητα σε φωτοευαίσθητα κύτταρα σε έναν αμφιβληστροειδή, και κατά συνέπεια παρέχει την ευκρινή όραση που είναι αναγκαία για τις καθημερινές δραστηριότητες κάθε ατόμου όπως διάβασμα, οδήγηση, αναγνώριση προσώπων κτλ
Σε περίπτωση βλάβης της ώχρας, ένας ασθενής έχει θόλωση, παραμόρφωση η και τέλεια απώλεια κεντρικής όρασης που δεν βελτιώνεται με χρήση γυαλιών. Παρόλα αυτά, η περιφερική όραση συνήθως παραμένει φυσιολογική και ασθενείς ακόμα και με προχωρημένη εκφύλιση της ώχρας δεν κινδυνεύουν να τυφλωθούν από αυτήν.
Από τι προκαλείται η εκφύλιση της ώχρας
Πολλοί ηλικιωμένοι αναπτύσσουν εκφύλιση της ώχρας σαν μέρος της φυσικής διαδικασίας γήρανσης του αμφιβληστροειδούς τους. Η ακριβής αιτιολογία της νόσου δεν είναι γνωστή, φαίνεται όμως ότι άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως το λευκό χρώμα δέρματος και το ιστορικό παρουσίας εκφύλισης της ώχρας σε άλλα άτομα της οικογένειας τους, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν την κατάσταση αυτή.
Πάντως η ηλικία αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κίνδυνου και η εκφύλιση της ώχρας είναι η κυριότερη αίτια απώλειας όρασης σε άτομα άνω των 65 ετών. Συνήθως αν και η εξέλιξη της νόσου είναι ασύμμετρη, αυτή προσβάλλει και τα δυο μάτια.
Οι δυο κυριότερες μορφές εκφύλισης της ώχρας είναι:
Ατροφική (ξηρή) μορφή: παρατηρείται ατροφία και λέπτυνση του κεντρικού αμφιβληστροειδούς με σταδιακή απώλεια όρασης η οποία κατά κανόνα είναι μη αναστρέψιμη.
Εξιδρωματική (υγρή) μορφή: εμφανίζεται σε 10% των περιπτώσεων αλλά μπορεί να έχει ταχεία εξέλιξη με σημαντική απώλεια όρασης. Η κατάσταση αυτή συνοδεύεται από ανάπτυξη παθολογικών νέων αγγείων κάτω από την επιφάνεια του αμφ/δη. Τα αγγεία αυτά παρουσιάζουν αυξημένη διαπερατότητα σε υγρό, το οποίο περνά από το αίμα στον χώρο υπό τον αμφ/δη διαταράσσοντας την ανατομία και λειτουργία του. Έτσι μπορεί να συμβεί μεγάλη απώλεια όρασης σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Ποια είναι τα συμπτώματα της εκφύλισης ώχρας
Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλουν από άτομο σε άτομο και ακόμα και στα δυο μάτια του ιδίου ασθενούς. Στα αρχικά σταδία τα ενοχλήματα είναι συνήθως ήπια και μπορεί να διαφύγουν της προσοχής του ασθενούς, τουλάχιστον εφ όσον παραμένουν εντοπισμένα σε ένα μάτι. Όταν προσβληθούν και τα δυο μάτια, η μείωση όρασης γίνεται αντιληπτή γρηγορότερα.
Τα κυριότερα συμπτώματα είναι:
Πως γίνεται διάγνωση
Η εκφύλιση της ώχρας μπορεί να φανεί στην βυθοσκόπηση κατά την Οφθαλμολογική εξέταση ακόμα και πριν δώσει συμπτώματα στον ασθενή.
Εκτός από έλεγχο της οπτικής οξύτητας, η παρουσία τυχών παραμορφώσεων της όρασης ανιχνεύεται με παρατήρηση ενός απλού πινάκα με οριζόντιες και κάθετες γραμμές. Το τεστ αυτό χρησιμοποιείται τόσο στο ιατρείο όσο και από τον ίδιο τον ασθενή στο σπίτι.
Εξειδικευμένες εξετάσεις όπως φωτογράφηση με χρήση ενδοφλέβιας χρωστικής (φλουοροαγγειογραφια) και απεικόνιση της μικροσκοπικής ανατομίας του κεντρικού αμφ/δους μέσω της εξέτασης OCT, χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των παθολογικών αγγείων που αναπτύσσονται στην υγρή μορφή εκφύλισης.
Πως θεραπεύεται η εκφύλιση της ώχρας
Παρόλο που ο ακριβής μηχανισμός δράσης τους δεν είναι γνωστός, συμπληρώματα βιταμινών και ιχνοστοιχείων όπως ο ψευδάργυρος, μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής.
Μετά από μελέτη μεγάλου αριθμού ατόμων με κίνδυνο ανάπτυξης προχωρημένου σταδίου ηλικιακής εκφύλισης, βρέθηκε ότι η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου μειώνεται κατά 25% όταν λαμβάνονται συνδυασμός βιταμινών C και E με β-καροτένιο και ψευδάργυρο.
Σε άτομα που δεν παρουσιάζουν πρώιμα σταδία εκφύλισης, τα συμπληρώματα αυτά δεν φάνηκαν να παρέχουν κάποια προστασία έναντι της νόσου.
Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν αποτελούν θεραπεία της ηλικιακής εκφύλισης από μόνα τους, ούτε μπορούν να επαναφέρουν την όραση που έχει χαθεί από αυτήν. Μπορούν όμως να μειώσουν την δυσμενή εξέλιξη της νόσου στους κατάλληλους ασθενείς.
Χειρουργική με LASER, φωτοδυναμικη θεραπεία και αντί – αγγειακοί παράγοντες
Ορισμένοι τύποι υγρής εκφύλισης μπορούν να αντιμετωπίσουν με χειρουργείο LASER, μια σύντομη επέμβαση κατά την οποία η δέσμη του LASER χρησιμοποιείται για να καταστρέψει τα παθολογικά αγγεία άμεσα η με την βοήθεια μιας ειδικής χρωστικής που εγχέεται ενδοφλέβια και καθιστά τα παθολογικά αγγεία πιο ευαίσθητα στην δράση του LASER.
Η τροποποίηση αυτή της θεραπείας στοχεύει στο να ελαχιστοποιήσει την αναγκαία ενεργεία για την αδρανοποίηση των παθολογικών αγγείων, ώστε να περιοριστεί η καταστροφή παρακειμένου υγιούς ιστού αμφιβ/δους από το LASER.
Μια άλλη μορφή θεραπείας των νέων αγγείων υγρής εκφύλισης χρησιμοποιεί τοποθέτηση μέσα στο μάτι ειδικών βιοχημικών ενώσεων που αναστέλλουν την ανάπτυξη νέων αγγείων, αδρανοποιώντας έναν φυσικό αυξητικό παράγοντα που ονομάζεται αυξητικός παράγοντας ενδοθηλιακής ανάπτυξης (Vascular Endothelial Growth Factor).
Αναστέλλοντας την δράση του αυξητικού αυτού παράγοντα, επιτυγχάνεται σταδιακή υποχώρηση των νέων αγγείων με εξάλειψη των καταστρεπτικών για την λειτούργει του αμφ/δους παρενεργειών τους.
Η τελευταία αυτή μέθοδος θεραπείας χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο γιατί πετυχαίνει πολλές φορές θεαματική υποχώρηση των παθολογικών αγγείων και ανάκαμψη όρασης, χωρίς να επηρεάζει τον υγεία παρακείμενο αμφ/δη.
Πάντως για τα καλυτέρα δυνατά αποτελέσματα οποιασδήποτε θεραπείας, αυτή πρέπει να εφαρμόζεται όσο το δυνατόν ενωρίτερα μετά την εμφάνιση των ευαγγελίων, όχι μόνο γιατί τότε αυτά είναι πιο ευαίσθητα στην επίδραση της θεραπείας αλλά και γιατί η παρατεταμένη τους παρουσία υπό τον αμφ/δη, διαταράσσει ανεπανόρθωτα την λειτουργεία του.
Έτσι ακόμα και μετά την υποχώρηση τους η ανάκτηση της όρασης γίνεται αδύνατη.
Βοηθήματα χαμηλής όρασης
Παρά την πρόοδο των θεραπευτικών τεχνικών, ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών με ηλικιακή εκφύλιση καταλήγουν με επίπεδο όρασης που δυσκολεύει τις καθημερινές τους δραστηριότητες.
Ο Οφθαλμίατρος μπορεί ο ίδιος η παραπέμποντας τον ασθενή σε ειδικό, να συνταγογραφησει βοηθήματα χαμηλής όρασης που αξιοποιούν την καλή περιφερική όραση, η μεγεθύνουν την ανεπαρκή κεντρική όραση ενός ασθενούς προκειμένου να κάνουν ευκολότερες τις δραστηριότητες που είναι σημαντικές για τον εκάστου ασθενή.
Ασθενείς που εμφανίζουν ηλικιακή εκφύλιση ώχρας, πρέπει να παρακολουθούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα από τον Οφθαλμίατρο τους, αλλά και να αυτοελέγχονται για τυχών επιδείνωση της όρασης τους, ώστε να επιστρέψουν για ιατρική εξέταση το γρηγορότερο δυνατόν.
Ο έλεγχος αυτός γίνεται καθημερινά απλά με το κλείσιμο του ενός ματιού, ενώ ο ασθενής παρατηρεί έναν πινάκα με ορθογώνιες γραμμώσεις όμοιο με αυτόν που φαίνεται στο παρακάτω σχήμα με το άλλο μάτι, φορώντας τα γυαλιά κοντινής όρασης. (Αmsler Grid)
Σε περίπτωση που διαπιστωθεί καινούργια παραμόρφωση των γραμμών η απώλεια τμήματος τους, ο ασθενής πρέπει να επανεξετάζεται χωρίς καθυστέρηση.